Delil Hukuk Bürosu
Makale İçeriği:
Babalık İzni Nedir?
Babalık izni, analık izni gibi bir çeşit ücretli doğum iznidir. Yaygın kanının aksine, erkekler için de ücretli doğum izni söz konusu olmaktadır. Eşi doğum yapmış olan erkek çalışanın ailesiyle ve yeni doğan çocuğu ile vakit geçirmesi adına babalık izni düzenlemesi getirilmiştir. Babalık izni, çalışanın tercihine bırakılmıştır ve bunun için, kişinin işveren kişi veya kuruma babalık iznini kullanmayı talep ettiğine dair dilekçe vermesi gerekmektedir.
Babalık izninin, bir çeşit ücretli izin türü olmasından kaynaklı olarak babalık izni boyunca çalışma ilişkisini sürdürmese dahi, bu izinden yararlanan erkek çalışana, sanki babalık izni günlerinde de çalışmış gibi ödeme yapılması gerekir. Babalık izninin kamu sektörü ile özel sektör açısından hukuki dayanağı ve uygulaması farklılıklar göstermektedir. Aşağıda tüm bu hususları detaylı bir şekilde siz değerli okuyucularımızla paylaşmaya çalışacağız. Bu makalemiz yalnızca babalar için öngörülmüş olan doğum iznine ilişkin olup, diğer benzer izin türleri hakkında bilgi edinmek için inceleyebileceğiniz makalelerimiz için tıklayınız:
Babalık İzni Uygulamasının Hukuki Dayanağı Nedir?
Babalık izni uygulaması, kaynağını işveren ile işçi veya çalıştıran kurum ile çalışan memur arasındaki hukuki statüye göre bir çok farklı mevzuat hükmünde bulmaktadır. Bunlar:
4857 sayılı İş Kanunumuz
657 sayılı Devlet Memurları Kanunumuz
Türk Silahlı Kuvvetleri İzin Yönetmeliği
Bakanlar Kurulu Tarafından Yayınlanan Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar
şeklinde sayılabilir.
Babalık İzni Ne Zaman Başlar?
Babalık izni kamu personelleri için de, özel sektör çalışanları için de erkek memurun veya erkek işçinin eşinin doğum yaptığı günden başlar. Çalışan erkek, kamu personeli ya da özel sektör çalışanı olmasına bakılmaksızın babalık iznini kullanabilir. Bunun anlamı şudur: Erkek memur veya işçinin, eşinin doğum yaptığı gün babalık izninin kullanılması için dilekçe verilebilir. Erkek memur veya işçinin eşinin doğum yapmasından önce babalık izninin kullandırılması mümkün değildir; bu durumda yalnızca eğer işveren ile işçi arasında ya da amir ile kamu personeli çalışan arasında farklı nitelikte bir izin kullanılması yönünde anlaşma sağlanması halinde başka bir izin türü uygulanabilecektir. Bunun yanında, babalık iznini kullanmak isteyen çalışan, eşinin doğum olayının gerçekleşmesi ile birlikte en kısa süre içerisinde babalık izni için dilekçe verip başvuruda bulunmalıdır.
Babalık İzni Ne Kadardır? Babalık İzni Kaç Gün Sürer?
"Babalık izni ne kadar?" veya "Babalık izni kaç gün sürer" gibi soruların cevaplanabilmesi için öncelikle eşi doğum yapan çalışanın, çalışma ilişkisinin hukuki niteliği saptanmalıdır. Örnek verecek olursak baba olan çalışan işçi mi, memur mu, askeri personel mi ya da sözleşmeli kamu personeli mi olduğunun belirlenmesi gerekecektir.
a) İşçiler İçin Babalık İzni Kaç Gündür?
İşçiler için babalık izni, 4857 sayılı İş Kanunumuzda Ek Madde 2/1.'de düzenlenmiştir. Buna göre erkek işçiler için öngörülmüş olan babalık izni 5 gündür.
4857 sayılı İş Kanunumuzun "Mazeret İzni" Başlıklı Ek 2. Maddesinin 1. Fıkrasına Göre: "İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli izin verilir."
b) Memurlar İçin Babalık İzni Kaç Gündür?
Memurlar için babalık izni, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunumuzun 104. maddesinin B. fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre eşi doğum yapan erkek memur, kendi isteği üzerine 10 gün babalık izni kullanabilecektir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunumuzun 104/B. Maddesine Göre: "Memura, eşinin doğum yapması hâlinde, isteği üzerine on gün babalık izni; kendisinin veya çocuğunun evlenmesi ya da eşinin, çocuğunun, kendisinin veya eşinin ana, baba ve kardeşinin ölümü hâllerinde isteği üzerine yedi gün izin verilir."
c) Askeri Personel İçin Babalık İzni Kaç Gündür?
Türk Silahlı Kuvvetleri İzin Yönetmeliği'ne göre, eşi doğum yapan subay ve astsubaylara kendi istekleri üzerine 10 güne kadar babalık izni verilebilir.
Ayrıca Sözleşmeli Erbaş ve Er Yönetmeliği'ne göre, eşi doğum yapan sözleşmeli er ve erbaşlara da 10 gün izin verilebilir.
d) 4/B Sözleşmeli Personel İçin Babalık İzni Kaç Gündür?
Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar'a göre, kamu kurum ve kuruluşları nezdinde 4/B statüsünde görev yapan ve eşi doğum yapmış olan sözleşmeli personele de isteği üzerine 10 gün babalık izni verilir.
Evlat Edinen Kişilerin Babalık İzni
Evlat edinen kişiler için de mazeret izni öngörülmüştür. Ancak bu makalemiz babalık iznine ilişkindir. Dolayısıyla evlat edinen kişilerin kendi çalışma ilişkilerinin hukuki statüsünü doğru tanımlayıp, ilgili kanunlarını incelemelerini aksi takdirde alanında uzman bir Ankara avukatı ile görüşmelerini tavsiye ederiz.
Babalık İzninin Tatil Gününe Denk Gelmesi Halinde Ne Olur?
Babalık izni, diğer adıyla eşi doğum yapan erkekler çalışanlar için doğum izni, her bir çalışma ilişkisine özel olarak yukarıda bahsetmiş olduğumuz çeşitli kanun, yönetmelik ve esaslarda kaynağını bulmaktadır. Ancak bu mevzuat hükümlerinin hiçbirinde "iş günü" ifadesi yer almamaktadır. Dolayısıyla babalık izninin kullanılmasına ilişkin olarak iş günü dikkate alınmaz. Yani sonuç olarak: Doğum izninin idari tatil, resmi tatiller, hafta tatilleri, dini bayramlar vb. tatil günlerine denk gelmesi halinde bu günlerin izin günlerine etkisi olmaz ve izin günleri sayılmaya devam eder.
Babalık İzin Süresinin Uzatılması
4857 sayılı İş Kanunumuzun 74. maddesine 21.01.2016 yılında yapılan eklemeler neticesinde: Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü halinde, doğum sonrası anne tarafından kullanılamayan süreler babaya kullandırılır. Aynı şekilde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunumuz'un 104/A. maddesinde, Türk Silahlı Kuvvetleri İzin Yönetmeliğinin 12. maddesinde, Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar'ın 9. maddesinde de doğumda veya doğum sonrasında ölen annenin doğum izninin babaya kullandırılacağı hükümleri mevcuttur.
Bunun dışında başka bir isim altında(örneğin yıllık izin gibi) izin kullanılabilir ya da özel sektöre istinaden, işveren ile işçi arasında babalık izninin uzatılması hususunda anlaşma sağlanabilir ve hatta toplu iş sözleşmesi ile de babalık izninin yalnızca spesifik olarak toplu iş sözleşmesinin yapıldığı işletmeye ilişkin olarak uzatılması belirlenebilir.
Babalık İzni Parçalara Bölünerek Kullanılabilir Mi?
Kanun metni açıktır, babalık izni doğumdan itibaren kullanılabilmektedir ve bu iznin parça parça kullanılabileceğine dair hiçbir hüküm mevcut değildir. Ancak çalışan ile işveren kendi aralarında anlaşabiliyorsa, babalık izninin bu şekilde kullanılabilmesine kanuni bir engel bulunmamaktadır, tabii bu halde söz konusu izin taraflar arasında kararlaştırılmış olan akdi bir izin olacağından dolayı, hukuki niteliği itibariyle babalık izni kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir.
Babalık İzninin Kullandırılmaması Halinde Yapılabilecekler Nelerdir?
Erkekler için düzenlenen doğum izni olan babalık izni, kanun ile tanınmış bir haktır ve bir çeşit ücretli izin türüdür. Babalık izninin arkasında yatan hukuki felsefe, babanın ailesi ile sağlıklı vakit geçirebilmesinin sağlanması, baba-çocuk ve karı-koca arasındaki sevgi bağının kuvvetlendirilmesi ve böylece toplumun temel yapı taşı olan ailenin korunması ile babanın bunlardan mahrum kalmasının engellenmesi yoluyla çalışma hayatının ve verimliliğinin de sağlıklı bir şekilde güvence altına alınmasıdır.
Babalık izninin kanundan doğan bir hak olmasından kaynaklı olarak, işverenin bu izni kullandırmaması gibi bir durum hukuken söz konusu olamaz. Ancak günlük yaşamda kimi zaman işverenlerin çalışanlar karşısında sahip oldukları gücü süistimal ettikleri ve fiilen babalık iznini kullandırmadıkları da görülmektedir.
Babalık izninin kullandırılmaması işçi açısından haklı nedenle fesih sebebidir. İş sözleşmesini bu nedene dayalı olarak fesheden işçi, kıdem tazminatı gibi işçilik haklarına(bu haklara ilişkin tüm diğer şartların mevcut olması halinde) hak kazanır ve dava yoluyla işverenden bu haklarını talep edebilir.
Babalık İzni Sonradan Kullanılabilir Mi?
Babalık izninin sonradan kullanılması mümkün değildir. Mevzuatta yer alan açık ifadelerden de anlaşılabileceği üzere babalık izni doğumdan itibaren kullanılabilen bir izindir.
Babalık İznini Kullanan Çalışan, Bu Sebeple İşten Çıkarılabilir Mi?
İşveren tarafından işçiye bu hakkın kullanımından kaynaklı olarak rahatsızlık bildirildiyse dahi, işçinin bu hakkını kullanmayı talep etmesi, işveren açısından haklı fesih sebebi olmayacaktır. Bu nedenle işçinin iş akdini sonlandıran işveren de kıdem tazminatı, fazla mesai, AGİ vb. ödemeleri gerçekleştirmek durumunda kalacaktır.
Babalık İzninin Maaştan Kesilmesi
Babalık izni, çalışma ilişkisinin hukuki statüsü fark etmeksizin ücretli bir doğum izni olarak düzenlenmiştir. Uygulamada babalık izninin ücretsiz bir izin olarak kullandırılması ya da ücretli bir izin olarak kullandırılıp bordroya da bu şekilde yansıtılmış olmasına rağmen sonradan çalışanın maaşından kesinti yapılması suretiyle geri alındığı görülebilmektedir. Bu neviden bir durumun varlığı halinde de işçi açısından haklı fesih nedeni söz konusu olmuş olacaktır. Ayrıca bu durumda işçi, diğer işçilik alacaklarının yanı sıra babalık iznine ilişkin ücretini de işverenden talep edebilecektir.
Babalık İzni Özel Sektör Çalışanları İçin de Geçerli Midir?
Yukarıda daha detaylı olarak belirtmiş olduğumuz üzere babalık izni yalnızca memurlara, sözleşmeli kamu personellerine ve askerlere verilmiş bir hak olmayıp; özel sektör çalışanları için de mevcut bir haktır.
