Delil Hukuk Bürosu
Makale İçeriği:
Nafaka Nedir?
Nafaka, bir kişinin, giderlerine katılmakla yükümlü olduğu kişi ve/veya kişilerin ihtiyaçları için mahkeme kararı gereği yapması gereken ödemedir. Nafaka türleri: yoksulluk nafakası, iştirak nafakası, tedbir nafakası ve yardım nafakası olarak sayılabilir. Bu nafaka türlerinin her biri hukuki mahiyeti itibariyle diğerlerinden farklılık göstermektedir.
Nafaka yükümlülüğünün ihlali halinde icra takibine konu edilmesinin yanında, makalemizin devamında detaylı bir şekilde açıklayacak olduğumuz üzere belirli şartların varlığı halinde nafaka yükümlüsünün 3 aya kadar ödenmemiş nafaka borcu nedeniyle tazyik hapsine tabii tutulması da söz konusu olabilmektedir.
Nafaka Türleri Nelerdir?
Türk Medeni Kanunumuzda düzenlenmiş olan nafaka türleri:
Tedbir Nafakası,
Yoksulluk Nafakası,
İştirak Nafakası ve
Yardım Nafakasıdır
Yoksulluk nafakası, boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olan tarafın, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimini sağlayabilmek için diğer taraftan, diğer tarafın mali gücü oranında süresiz olarak alabileceği nafaka türüdür. Yoksulluk nafakasının süresiz olması ile anlatılmak istenen: Nafaka yükümlüsünün yoksulluk nafakasını taraflardan herhangi biri vefat edene kadar, nafaka alacaklısının yoksulluk durumunun ortadan kalkacağı ana kadar veya nafaka alacaklısının evleneceği ana kadar ödemeye devam etmesi gerekliliğidir.
İştirak nafakası, eşlerin her birinin müşterek çocukların eğitim, sağlık, bakım vb. giderlerine gelirleri oranında katılmaları yükümlülüğünden doğmaktadır ve boşanma davaları açısından kaynağını Türk Medeni Kanunumuzun 182. maddesinde bulmaktadır. Boşanmada velayet hakkı kendisine bırakılmayan taraf, çocuğun velayetini alan tarafa maddi imkanları oranında iştirak nafakası ödemekle mükelleftir. Dolayısıyla iştirak nafakasında nafaka yükümlüsünün boşanmada herhangi bir kusurunun olup olmadığı hususu dikkate alınmamaktadır.
Tedbir nafakası, boşanma veya ayrılık davası açılınca hakim tarafından, dava süresince eşlerin ekonomik durumuna göre gerekli görülecek olan önlemlerin alınmasına ilişkin Türk Medeni Kanunumuzun 169. maddesi hükmüne dayanan nafaka türüdür ve tedbir nafakasına hükmedilebilmesi için tarafların kusur durumuna bakılmaz. Bu anlamda Yargıtay tarafından verilen kararlarda görüldüğü üzere şartları oluşmuşsa, aldatan kadın dahi tedbir nafakasına hak kazanabilmektedir. Boşanma davasının sonuçlanması halinde yoksulluk ve/veya iştirak nafakasının şartları oluşmuşsa tedbir nafakasının iştirak ve/veya yoksulluk nafakası olarak devamına hükmedilir.
Yardım nafakası ise Türk Medeni Kanunumuzun 364. maddesi ve devamı hükümlerinde düzenlenmiş olup, ilgili madde hükmüne göre: Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine yardım nafakası vermekle yükümlüdür.
Nafaka Ödenmezse Ne Olur?
Nafaka, kanundan doğan ve mahkeme kararı ile meydana gelen bir çeşit yasal yükümlülüktür. Mahkeme kararı ile hükme bağlanan nafakanın ödenmemesi halinde icra takibi başlatılabilir ve icra takibi ile de sonuç alınamaması halinde nafaka yükümlüsünün şikayet edilmesiyle birlikte 3 aylık ödenmeyen nafaka tutarı nedeniyle 90(doksan) gün süreyle tazyik hapsine tabii tutulması gündeme gelebilir. Unutulmamalıdır ki güncel nafaka alacakları hacizde birinci sırada işlem görecek olan alacaklardandır. Dolayısıyla örneğin birden çok kişi veya kuruma borçlu olan bir borçlunun yalnızca maaşına haciz konmuşsa ve bu icra takiplerinden biri nafaka alacağına ilişkin ise, öncelikle nafaka alacağı ödenir; sonrasında bakiye tutar kalmışsa diğer alacaklılara aktarılır.
Ancak bu noktada tedbir nafakası ile diğer nafaka türleri arasında bir ayrım yapmak gerekmektedir. Tedbir nafakasının icra yoluyla takibi, ilamsız icra takibi yoluyla gerçekleştirilecektir. Çünkü mahkeme tarafından tedbir nafakasına ilişkin olarak verilecek olan karar, nihai karar değildir. Tedbir nafakası, yargılama devam etmekteyken ara karar ile hükmedilen bir nafaka türü olduğu için de bu nafaka türünün ilamsız icra takibi yoluyla gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Diğer nafaka türleri ise ilamlı icra takibine konu edilebilen nafaka türleridir.
Yukarıda yapmış olduğumuz kısa açıklamalardan da anlaşılabileceği üzere, nafaka borçlarının icrası açısından son üç aylık nafaka borcu ile son üç ay öncesinde birikmiş nafaka borçları açısından farklı uygulamalar söz konusu olmaktadır.
Son 3(Üç) Aylık Nafaka Alacağı Açısından Tazyik Hapsi
Nafaka nedeniyle icra takibi yürütülmesine rağmen nafaka alacağının tahsil edilememesi halinde icra hukukumuza ilişkin istisnai bir uygulama ile karşı karşıya kalınması durumu söz konusu olacaktır. Ülkemiz hukuk sisteminde kural olarak borçlu bir kimsenin, salt borcunu ödememesinden kaynaklı olarak hapis cezası alması mümkün değildir. Ancak bu durumun bazı istisnaları mevcuttur ve nafakaya ilişkin kararların gereğinin yerine getirilmemesi de bu istisnai hallerden birisidir.
İcra ve İflas Kanunumuzun 344. Maddesine Göre: "Nafakaya ilişkin kararların gereğini yerine getirmeyen borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra kararın gereği yerine getirilirse, borçlu tahliye edilir. Borçlunun, nafakanın kaldırılması veya azaltılması talebiyle dava açmış olması halinde, ileri sürdüğü sebepler göz önünde bulundurularak, tazyik hapsinin uygulanması bu davanın sonuna bırakılabilir."
İlgili madde hükmü gereğince nafakanın ödenmemesi halinde şikayet tarihinden geriye dönük olarak üç aylık nafakanın ödenmemesi sebebiyle nafaka yükümlüsü alyhine üç aya kadar tazyik hapsine karar verilebilir.
Birikmiş Nafaka Alacakları Açısından İcra Takibi
Aynı takip içerisinde farklı hukuki statüye dahil edilecek nafaka alacakları söz konusu olabilir. 10(on) yıllık zamanaşımı süresi geçmediği müddetçe birikmiş nafaka alacağına ilişkin olarak geçmişe dönük icra takibine geçilebilmektedir. Aylık ve güncel nafaka alacakları hacizde 1. sırada yer alan alacaklardır. Dolayısıyla kural olarak adi alacaklara nazaran öncelikli olarak tahsil edilir. Ancak bundan öncesinde tahakkuk etmiş olan birikmiş nafaka alacakları da adi alacak olarak değerlendirilir ve hacizde kendi sırasına göre işlem görür. Bu hususa ilişkin olarak İcra ve İflas Kanunumuzun 206. maddesinin 5. fıkrasının C. bendine dikkat edilmelidir.
İcra ve İflas Kanunumuzun 206/5-C. Maddesine Göre: "C) İflâsın açılmasından önceki son bir yıl içinde tahakkuk etmiş olan ve nakden ifası gereken aile hukukundan doğan her türlü nafaka alacakları."
Aynı şekilde son üç aylık nafaka alacağına istinaden nafaka yükümlüsü aleyhine tazyik hapsi talep edilebilmekteyken, son üç ay haricinde birikmiş nafaka alacağı için böyle bir durum söz konusu değildir. Bu gibi detay hususlar da dikkate alınarak, hak kaybına uğranılmaması adına nafakaya ilişkin icra takiplerinin avukat yardımıyla yürütülmesi veya en azından alanında uzman bir avukat ile görüşülerek takibe ilişkin olarak hukuki danışma hizmeti temin edilmesini tavsiye etmekteyiz.
Nafaka Nedeniyle Borçlunun Emekli Maaşına Haciz
Kural olarak kişinin emekli maaşına haciz konulması mümkün değildir. Ancak nafaka borçları bu kuralın istisnaları arasında yer almaktadır. Dolayısıyla kişinin başkaca bir malvarlığının bulunmaması halinde emekli maaşına da 1/4(bir bölü dört/dörtte bir) oranında haciz uygulanabilmektedir.
Nafaka Borcu Sebebiyle İcra Takibi
Yukarıda bahsetmiş olduğumuz üzere, nafaka alacağı sebebiyle icra takibi yapılması mümkündür. Ancak burada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus bulunmaktadır. Ara karar ile hükme bağlanan tedbir nafakalarına ilişkin olarak ilamsız icra yoluna başvurulması gerekmekteyken, mahkemece verilen nihai karar ile hükme bağlanan yoksulluk nafakası, iştirak nafakası veya yardım nafakası için ilamlı takip yoluna gidilmelidir.
Ayrıca yukarıda detaylı olarak bahsetmiş olduğumuz üzere birikmiş nafaka alacağı, takip öncesi son 1 yıllık nafaka alacağı ve son üç aylık nafaka alacağına istinaden farklı uygulamalar söz konusu olabilmektedir. Bu hususlara ilişkin olarak alanında uzman bir avukatın yardımından faydalanılması tavsiye edilir.
Nafaka Ödenmezse Hapis Yatılır Mı?
Yukarıda izah ettiğimiz üzere, nafaka alacağının ödenmeyen son üç aylık kısmına istinaden icra ceza mahkemesine şikayet yoluyla başvuru yapılabilir ve nafaka yükümlüsünün üç aya kadar tazyik hapsine tabii tutulması sağlanabilir.
Hakkında nafaka yükümlülüğünü ihlal nedeniyle tazyik hapsi talebinde bulunulan kişi, son üç aylık nafakayı öder ve ödemeye ilişkin makbuzu ilgili icra ceza mahkemesine sunarsa tazyik hapsine mahkum olmaktan kurtulabilir, aksı halde nafaka yükümlüsü aleyhine tazyik hapsine hükmolunur.
Nafaka Ödenmezse Ne Kadar Hapis Yatılır?
Nafaka yükümlülüğünün ihlali halinde üç aya kadar tazyik hapsine hükmedilir. Verilecek olan tazyik hapsi hükmü üç aylık süreyi aşamaz. Ancak daha önce hakkında tazyik hapsine hükmedilmiş olan kişinin tekrar bu yükümlülüğünü ihlal etmesi halinde tekrar başvuru yapılabilir ve yapılacak olan her bir başvuruyla tekrar tazyik hapsine hükmedilebilir.
Çalışmayan Eş Nafakayı Ödemeyemediği İçin Hapis Yatar Mı?
Çalışmayan eş de mahkeme kararı ile hükme bağlanan bir nafaka yükümlülüğünün bulunması halinde tazyik hapsine tabii tutulabilir. Ancak ekonomik durumu ile yükümlülük altında bulunduğu nafaka sorumluluğu arasında açık ve net bir tezat mevcut ise nafakanın kaldırılması ya da azaltılması talebinde bulunabilir.
Nafaka Nasıl Ödenir? Nafakanın Ödenmiş Olduğu Nasıl İspat Edilir?
Nafaka alacağına ilişkin olarak icra takibi başlatılmışsa, nafaka yükümlüsü tarafından ilgili icra dairesi hesabına ödeme yapılması gerekir. Ancak eğer henüz nafaka alacaklısı tarafından icra takibi başlatılmamışsa, nafaka alacaklısına elden veya banka hesabı üzerinden ödeme gerçekleştirilebilir. Bununla birlikte nafaka ödemesinin doğrudan nafaka alacaklısına yapılması halinde:
Elden yapılan ödemelere istinaden yazılı ödeme belgesi alınmalı,
Banka üzerinden havale yoluyla yapılan ödemelerde ise havale açıklamasına gönderimin nafaka ödemesi sebebiyle yapıldığı açıklama kısmına yazılmalıdır
Nafaka Ödenmezse Nereye Şikayet Edilebilir?
Nafaka yükümlüsü tarafından ödenmeyen nafaka alacaklarının ödenmesi için icra takibine başvurulabilir. Tedbir nafakasının ödenmesi için ilamsız icra takibi, yoksulluk ve iştirak nafakası gibi diğer nafaka türlerinin ödenmesi için de ilamlı icra takibi yoluna başvurulabilir.
Nafaka nedeniyle yürütülen icra takibine rağmen nafaka alacağının tahsil edilememesi halinde, nafaka yükümlüsünün üç aya kadar tazyik hapsine tabi tutulması istemiyle icra mahkemesine başvurulabilir.
Nafaka Borcu Zamanaşımı
Nafaka alacakları da zamanaşımına tabii olabilecek nitelikte alacaklardandır. Bu nedenle zamanaşımına uğramadan icra takibine konu edilmesi elzemdir. Nafakaya ilişkin olarak verilmiş olan hükmün kesinleşmesinden itibaren 10(on) yıllık zamanaşımı süresi söz konusu olmaktadır.
